نقش نماز در جنگ نرم

آموزه های قرآنی نیز به جنگ نرم در حوزه دشمن شناسی و مقابله با دشمن توجه داشته است. به این معنا که اگر دشمن برخی از ساز و کارهای جنگ روانی را درجنگ نرم به کار می‌گیرد، جامعه اسلامی نیز در دفاع و مقابله با دشمن می‌بایست از همهٔ امکانات بهره گیرد و در جنگ نرم، به حکم مقابله به مثل «فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم و اتقوالله و اعلموا ان الله مع المتقین» عمل نماید. (بقره- آیهٔ 194)

البته دراین آیه وآیات دیگر براین مهم توجه و تاکید شده است که مومنان به حکم تقوای الهی از هر گونه رفتارهای ضد اخلاقی و عقلانی که هنجارها و ارزش‌های سیاسی بشریت را تضعیف می‌کند یا از میان بر می‌دارد باید پرهیز کنند؛ بنابراین خطوط قرمزها و محدودیت‌هایی را برای این مقابله به مثل در همهٔ حوزه هاازجمله جنگ نرم معین کرده است که مومنان نمی‌توانند از آن مرزها گذر کنند وهمانند دشمنان خدا ودین، عمل نمایند. یکی از روش های جنگ نرم، بازی باارزش های جامعه با ایمان و ارتداد نسبت به آن است. برخی از دشمنان، کافران ومنافقان، با بهره گیری از این شیوه می‌کوشند تا تردید و دودلی را در جامعه بیفکنند. از این رو گاه با ابزار ایمان و همدلی و همراهی ظاهری با مسئولان ومردم و سپس اظهار کفر و بی‌ایمانی نسبت به آن می‌کوشند تا مردم را دچارتردید نسبت به آموزه‌ها، ارزش‌ها و باورهای خود کنند.

بازی با ایمان از طریق ارتداد از مهم‌ترین روش هایی است که دشمنان برای تخریب روحیه مؤمنان از آن بهره می‌گیرند. در جهان امروز نیز این شیوه بارهااز سوی دشمنان مورد استفاده قرار گرفته است. دشمنان حتی کوشیدند تا برای تأثیر گذاری بیشتر، مدت زمانی را در ظاهر ایمانی به سر برند و سپس با نفوذ درلایه های اجتماعی و وجیه الملة شدن، توانستند با بازگشت و ارتداد خود ضربه های استواری به ایمان اشخاص سست ایمان وارد آورند.

نقش ایمان در تأمین امنیت اجتماعی

بدون شک امنیت اجتماعی، در تمامی جوامع بشری همواره از سوی کسانی تهدید شده و مختل گردیده است که شخصیت فردی آنها بنابه علل گوناگون از جمله جنگ نرم دستخوش تغییر گردیده و در نتیجه کرامت نفس خود را از دست داده‌اند. چنین افرادی دیگر عزت و کرامتی برای خود و جامعه قائل نبوده و از دست زدن به انواع و اقسام بزهکاری‌ها و جرم و جنایت اجتماعی ابایی نداشته و به همین دلیل جامعه نیز از شر آنها ابمن نخواهد بود. همچنین که در سخن حکیمانه ای که ازپیشوای دهم شیعیان امام هادی علیه السلام نقل شده، می‌خوانیم: «من هانت علیه نفسه فلا تأمن شره». (کسی که خود را خوار و خفیف می داندو در باطن، احساس پستی و حقارت می‌کند از شر او ایمن مباش. الحدیث. مرتضی فرید. روایت ترتیبی. ج 2 ص 373)

و اما نقطه مقابل این مسئله یعنی «ذلت نفس»، «کرامت نفس و احساس عزت نمودن» است که آدمی را از هر گونه گناه فردی و اجتماعی مصون می‌دارد.

همانگونه که امیر مؤمنان علی (ع) می‌فرماید: من کرمت علیه نفسه لم یهنها بالمعصیه.

آن کس که بزرگی و کرامت نفس خود را باور دارد هرگز با پلیدی گناه، پست ومدهوش نمی‌کند. (همان منبع ج 3 ص 316)

از آنچه گفته شد، این نتیجه حاصل می‌شود که برای برقراری «امنیت اجتماعی» یکی از راه های اساسی و مهم، آن است که عوامل عزت آفرین و کرامت بخش راشناسایی و تقویت نموده تا افراد جامعه با تمسک و عمل به آنها از چنان کرامت نفسی برخوردار شوند که ارتکاب گناه حتی در خلوت و پنهانی برای آنها امری دشوار و هراسناک جلوه می‌کند و بدین ترتیب انسانی که از چنین «تربیت الهی» برخوردار شود هرگز نه در عرصه زندگی و نه در عرصه زندگی اجتماعی تهدیدی برای خود و جامعه نخواهد بود و در این راه یعنی مسیر کرامت بخشی به نفس انسان‌ها، بدون شک، یکی از مهم‌ترین عوامل عوامل وراهکارهای قابل توجه که در عین حال هیچ گونه هزینه ای در بر ندارد؛ امرمقدس و عظیم «نماز» می‌باشد. چرا که نماز در واقع حلقه اتصال انسان با وجودی عظیم الشأن و بی نهایت است که یکی از مهم‌ترین اسامی و صفات او «کریم» است و کسی است که به مصداق آیهٔ شریفه «فان العزة لله جمیعا تمامی عزت از آن خداست.» دارنده تمامی مراتب عزت می‌باشد و یقیناً انسانی که با اوسر و کار پیدا کرد رنگ و بوی خدایی به خود می‌گیرد و کریم می‌گردد وعزیز می‌شود و چون چنین شد هرگز نفس کریم و عزیز خود را با خود را با گناه نمی‌آلاید و جامعه از جانب او در امن و آسایش قرار خواهد داشت.

از سوی دیگر خداوند منان در سورهٔ مبارکهٔ عنکبوت آیهٔ 45، یکی از مهم‌ترین آثار نماز را دور نمودن نماز گزار از فساد و فحشاء معرفی می‌نماید. (ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر)

در نتیجه انسان نماز گزار فردی است که گرد گناه نمی‌گردد، چرا که صبح و شام با خدای خود در راز و نیازی عاشقانه بوده و حضور او را مستمراً درک می‌نماید و چنانچه صحنه گناه پیش آید، پا پس کشیده و مرتکب گناه می‌گردد زیرا خداوند را حاضر و ناظر می‌داند. نگاهی هر چند گذرا به تاریخچه بزهکاران اجتماعی وآنان که امنیت اجتماعی را به نحوی از انحاء مختل نموده‌اند، به خوبی این نکته را ثابت می‌کند که اکثر قریب به اتفاق آنان، کسانی بوده‌اند که با نماز و مسجد ارتباطی نداشته و به این دو عنصر انسان ساز علاقه ای نشان نداده‌اند. حال آنکه در میان کسانی که در طول حیات خود، بیشترین تعهد و مسئولیت را نسبت به جان، مال و ناموس دیگران داشته‌اند همواره نام نمازگزاران و مقیدین به نماز از درخشندگی ویژه ای برخوردار بوده است؛ زیرا نمازگزار می‌داند که نماز با گناه سازگاری نداشته و اصولاً نمازی که در کنار آن به نوعی گناه باشد نماز نیست.

آری، نماز بنا به تصریح آیه شریفه فوق، انسان را از غیبت، دروغ، سرقت، قتل نفس، تجاوز به حریم خصوصی دیگران، ربا خواری، زنا، چشم چرانی، تهمت، قمار، شرب خمر و هر آنچه از اعمال که به نوعی منجر به تجاوز حقوق دیگران و در نتیجه اختلال در امنیت اجتماعی می‌گردد بر حذر می‌دارد و آیا فقدان امنیت اجتماعی در جوامع بشری به غیر از این امور و امثالهم سرچشمه ای دارد؟ ومگر اهداف جنگ نرمی که دشمنان علیه این حکومت و این مردم به راه انداخته‌اند به جز اینها چیز دیگری می‌تواند باشد؟ و مگر تمامی هم و غم متولیان ایجاد امنیت و تئوری پردازان اجتماعی، دست یافتن به راه حل عملی و کارا برای ازبین بردن ناامنی و ریشه کن کردن عوامل آن نمی‌باشد؟ پس چرا باید از سهل‌ترین و در دسترس ترین و فی الواقع ارزان‌ترین راه حل این موضوع یعنی نماز غافل باشیم؟ و درست به همین خاطر است که معتقدیم برای بر قراری امنیت اجتماعی و مقابله با جنگ نرم موجود بهترین و مهم‌ترین راه، اصلاح و بهینه سازی رابطه بین انسان و خداوند و تلاش در جهت آشنا کردن انسان‌ها با خالق خویش است که این امر نیز جز از طریق اقامه نماز، البته با توجه به تمامی شرایط صحت و قبول آن ممکن نخواهد بود.

می‌دانیم که از ویژگی های جنگ نرم تغییر باورها و ارزش های اسلامی یک جامعه می‌باشد و با تغییر باورهای اسلامی جامعه، قالب های تفکر و اندیشه دگر گون شده و مدل های رفتاری جدیدی شکل می‌گیرد. جنگ نرم نماد سازاست. نماد سازی با بهره گیری ازنمادهای تاریخی و گذشته برای ارائه و نمایش تصویری مطلوب از خود، یک ویژگی بر جسته از جنگ نرم است. در این جنگ تلاش می‌شود تصویری شکست خورده، نا امید و مأیوس از حریف ارائه شده و در مقابل مهاجم با نماد سازی و تصویرسازی خود را پیروز و موفق نشان می‌دهد و این گونه است که قدرت تفکر، خودباوری، خلاقیت و خود شکوفایی از جامعه گرفته شده و آن زمان است که دشمن به راحتی به تمامی اهداف خود دست پیداخواهد کرد.

تأثیر نماز بر خود شکوفایی

«خود شکوفایی» در مفهوم عمده و کلاسیک خود، نخستین بار توسط «کورت گلد اشتاین» روانپزشک آلمانی (1978-1965) مورد بحث و بررسی قرار گرفت. او خود شکوفایی را به صورت توانایی ذاتی نیرومند موجود در هر فرد تعریف نمود که موجب شکوفا شدن استعدادهای مثبت او می‌گردد. گلد اشتاین معتقد بود، برای آنکه انسان به موفقیت های بزرگ دست یابد، باید به محیط اطراف و زندگی خود به بهترین نحو ممکن، کنار بیاید و چنانچه محیط و زندگی، هر روز ضربه سنگین تری بر پیکره انسان وارد نماید، انسان باید در بهبود روش مقابله خود با این قبیل مشکلات و درک و فعال نمودن همه استعداد خود سعی نماید تا بدین ترتیب به مرزهای خود شکوفایی نزدیک گردد.

در این مورد، روانشناس دیگری به نام «کارل راجرز» (1902-1987) نشان داده است انسان‌هایی که فرمان دادن به خود را پیدا کنند و در حقیقت بتوانند به طور کامل افکار و اعمال خود را کنترل نمایند به خود شکوفایی که والاترین درجه انسانیت است، نائل خواهد شد.

از دیگر معتقدان به نظریه خود شکوفایی که آن را با مفاهیم عالی عجین کرده است و به اوج قدرت رسانید «آبراهام مزلو» (1908-1970) است. مزدو خود شکوفایی را بالاترین و برترین نیاز انسان می‌داند که آن را پس از ارضای نیازهای پائین تر انسان از جمله نیازهای جسمی، نیازهای ایمنی، تعلق و محبت، نیاز به احترام قرار داد. او نیازهای عالی افراد خود شکوفا را فهرست کرده و آنهارا «فرا نیاز» نام می‌نهد. از جمله این فرا نیازها می‌توان به حقیقت، قاطعیت، یگانگی و تمامیت، فرار از دو گانگی، سرزندگی و شادابی، یکتایی، کمال، نظم، عدالت، سادگی، استغنا، جامعیت و ... اشاره نمود.

حال اگر با این دیدگاه که «نماز کامل ترین پاسخ برای عالی ترین نیازها» است سراغ نظریات روانشناسان انسان گرا برویم، متوجه خواهیم شد که چگونه مفاهیم متعالی نماز در بر گیرنده تمامی موضوعات مطرح شده در این نوع روانشناسی است.

به عنوان مثال، اگر بدانیم که نماز چگونه به انسان احساس امنیت روان داده و توانایی مقابله در برابر استرس‌ها را فزونی می‌بخشد، متوجه می‌شویم که نماز در بر گیرندهٔ آن قسمت از نظریات گلد اشتاین است که بهبود روش های مقابله با مشکلات را شرط لازم برای نزدیک شدن به مفهوم خود شکوفائی می‌دانست و یا اگر نظریه کارل راجرز پیرامون توانائی فرمان دادن به خود را با توانایی که شخص نمازگزار به مدد نماز در کنترل نفسانیات خود پیدا می‌کند مقایسه نماییم، تصدیق خواهیم کرد که همه تعالیم نظریه روانشناسی انسان گرا را می‌توان در نماز پیدا کرد.

حقیقت، قاطعیت، نیکی، یگانگی و تمامیت و سایر فرا نیازهای دیگر، همگی در آموزش های نماز حضور زنده و محسوس داشته و اگر هر کس برای وصول به هر یک از آنها به نماز نزدیک شود، به فراخور حال خود، پاسخی عالی تر از حد تصور دریافت می‌کند. نماز تکرار شکوهمند درس خود شکوفایی در پیشگاه مبدأآفرینش است.

سلامت در پناه معصومیت

یکی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی‌ترین راه های سیر سلوک، نماز، داروی نسیان و وسیله ذکر خداوند است. نمازگزار هیچگاه چشمش را به چیزهای حرام آلوده نمی‌کند و نمی‌گذارد هوس‌های زودگذر و وسوسه های شیطانی روح و ذهنش را مشغول کند. در مقابل، دامن گیری مفاسد، جاذبه های آلوده موجود در جامعه، زلف‌ها و بدن های عریان، صحنه های بد آموز و محرک و... چنان پرده ای بر دل های افراد بی نماز می‌کشند که آنان را توان مشاهده و ارتباط با ظرایف و لطایف و معنویت نیست. در جهان امروز که لجام گسیختگی فرهنگی و جنگ نرم به طور فزاینده ای سلامت و امنیت بسیاری از جوامع را به مخاطره انداخته است و همه روزه شاهد طغیان و عصیان گروه های مختلف مردم به ویژه نوجوانان و جوانان هستیم؛ کیست کهفریاد رس این مردم باشد؟ آیا چیزی جز نماز و توکل و امدادهای غیبی خداوندی می‌تواند ناجی این افراد از منجلاب این گناهان عظیم شده و آنها را از سقوط به دره نیستی و فلاکت باز دارد؟

معانی بلند عبارات و الفاظ نماز

نمازگزار با گفتن «الله اکبر» ابهت همه ابر قدرت‌ها را می‌شکند و خط بطلان بر همه قدرت های طاغوتی، وسوسه های ابلیس و جاذبه های مادی می‌کشد.

با گفتن «بسم الله» به کار خود قداست و کرامت می‌دهد و در خود توکل و وابستگی به قدرت غیبی را ایجاد می‌کند و به دنیا اعلام می‌کند قدرتی که من به او پناه آورده ام، سرچشمه مهربانی‌ها است.

با گفتن «الحمد لله» خود را از اطاعت کردن و بله قربان گفتن به انسان های سفله و پست رها می‌کند.

با «رب العالمین» قدرت لا یزال خداوندی را بر تمام جهانیان حاکم می‌داند.

با «الرحمن الرحیم» تمام هستی را از آن خدا معرفی می‌کند.

باگفتن «مالک یوم الدین» مسیر و آینده را مشخص می‌کند و یاد روز سخت دادرسی را در دل زنده می‌کند.

سپس با درک عظمت خدا و رحمتش و ابراز نیازهای خویش می‌گوید:

«ایاک نعبد و ایاک نستعین» تنها مطیع امر تو هستیم نه غلام حلقه به گوش جباران و تنها از تو یاری می‌طلبیم.

باگفتن «اهدنا الصراط المستقیم» از خدا طلب هدایت می‌کند، چرا که با پیمودن این راه او به تمام هوس‌ها و افراط و تفریط‌ها و وسوسه های شیطانی پشت پا می‌زند.

با گفتن «صراط الذین انعمت علیهم» الگوها را مشخص می‌سازد.

با «غیر المغضوب علیهم و لا الضالین» به گروه های انحرافی که انسان های پاک را اغفال می‌کنند، هشدار می‌دهد.

با رکوع در برابر عظمت پروردگار، اظهار بندگی و اطاعت می‌کند و فروتنی و تواضع و خضوع خود را در برابر عظمت پروردگار نشان می‌دهد.

با سجده، تذلل و اظهار کوچکی و خاکساری را در برابر خدا نمایان می‌سازد.

ذکر مقدس «سبحان الله» که در تمام عبادت‌ها به چشم می‌خورد، حقیقتی را دربر دارد که ریشه در همه عقاید و تفکرات صحیح اسلامی دوانده است و زیربنای ارتباط انسان با خدا و صفات کمال اوست؛ روح تعبد و مغز عبادت همان تسبیح است. توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد بر اساس تسبیح خداوند و منزه دانستن او از عیوب و کمبودهاست. توحید خالص جز با منزه دانستن پروردگار از شریک و شبیه و عیب و عجز محقق نمی‌شود.

بحث و نتیجه گیری

پذیرش و باور به اینکه دشمنان ملت ایران در شرایط کنونی به ابزار تهدید و جنگ نرم علیه ما روی آوردند قدم اول برخورد هوشمندانه در چنین عرصه ای است.

بدین معنا که دشمن شناسی و شناخت طرح‌ها، برنامه‌ها و شیوه های اعمال دشمنی آنها از راه های اساسی این مقابله است.

تمرکز بیش از پیش بر روحیه خود باوری و مبارزه با عوامل زمینه ساز خود باختگی به ویژه در زمینه توانایی‌های سیاسی – فرهنگی ملت ایران در سطح ملی، منطقه ای و جهانی در عرصه کارآمدی دین برای اداره جامعه، نقش الهام بخش انقلاب اسلامی و گسترش فرهنگ نماز و اعتلای هرچه بیشتر دین مبین اسلام در خنثی نمودن توطئه های دشمنان نیز از ضرورت های این مقابله و مواجهه است.

در صحنه پر غوغای زندگی امروز هزاران نگرانی وجود دارد، انسان در این دریای متلاطم درجستجوی پناهگاهی است که در مشکلات از روی استنداد جوید.

این پناهگاه جز خدا نمی‌تواند باشد. آری یاد اوست که دل را آرامش و جان را نور و صفا می‌دهد وتیرگی ها را از دل می‌زداید و چه پناهگاهی بهتر از او می‌توان یافت.

خداوند متعال برای سازندگی همه افراد مسلمان، عالی‌ترین برنامه یعنی نماز را مقرر داشت تا مسلمانان با اقامه صحیح آن خویش را ساخته و بدون تردید اگر برنامه ای کامل تر از نماز وجود داشت، خداوند به انجام آن دستور می‌داد. با توجه به مطالبی که گفته شد دریافتیم که برای برقراری امر مهم و حیاتی امنیت در دوبعد فردی و اجتماعی، قبل از هر چیز باید به شناخت عوامل ایجاد کننده آن پرداخت و در میان عوامل موجد امنیت امر نماز بنا به دلایل متعدد ذکر شده برترین عامل می‌باشد و لذا بر دست اندر کاران امر امنیت در جامعه، تبلیغ هر چه بیشتر نماز و تشویق به آن امری بسیار لازم و ضروری به شمار می‌رود.

 سوی بتان کم نگر تا نشوی کوردل کور شود از نظر، چشم سگ مسلخی

 زلف بتان سلسله ست، جانب دوزخ کشد ظاهر او چون بهشت، باطن او دوزخی

 لیک عنایات حق، هست طبق بر طبق کو برهاند زدام، گرچه اسیر فخی

منابع

1) قرآن مجید/کلام الله تعالی

2) المنوفی، کمال، اسلام وتوسعه؛ ترجمه مؤسسه پژوهش های اجتماعی، انتشارات بینش، 1375

3) بحار الانوار/ علامه بزرگوار مجلسی

4) پناهی، علی احمد، مجله معرفت؛ سال سیزدهم، شماره دهم، آذر 1383

5) دونالد، نیل، گفتگو با خدا؛ ترجمه توراندخت تمدن، تهران، انتشارات دایره،1381

6) سر الصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین)؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی «ره» چاپ ششم، 1378

7) عزیزی، عباس، سلامت روح- نماز و عبادت در تفسیر نمونه؛ قم، انتشارات نبوغ

8) عزیزی، عباس، نمازو عبادت امام علی (ع)؛ قم، انتشارات صلاة، چاپ ششم،1388

9) فرنیا، احمد، پرواز به سوی معنویت، تهران، انتشارات تقواپیشگان، 1380

10 قرضاوی، یوسف، بیداری اسلامی و فرهنگ اختلاف؛ ترجمه قادری، تهران، انتشارات